Znaki patrolowe i sposoby wyznaczania północy
Wyznaczanie stron świata
Kompas
posiada w okrągłym pudełku tarczę opisaną umownymi znakami i podziałką stopniową ( 360 stopni ) oraz zawieszoną na ostrzu igłę magnetyczną.
Busola
zawiera wszystkie części kompasu oraz dodatkowo wyposażenie w urządzenia do celowania i pomiaru kątów na mapie lub w terenie.
Przystępując do określania stron świata za pomocą kompasu lub busoli powinniśmy:
– sprawdzić czułość igły magnetycznej. Stawiamy więc poziomo busolę i zwalniamy igłę. Gdy igła znieruchomieje kilkakrotnie, wyprowadzamy ją z położenia „północ – południe”, zbliżając żelazny przedmiot do pudełka, np. finkę. Jeżeli w każdym takim „naruszaniu spokoju” igła wskaże ten sam kierunek, oznacza to, że posiada zadawalającą czułość. Jeżeli wynik będzie różny – busola nie nadaje się do użytku.
– po sprawdzeniu czułości igły pozwalamy znieruchomieć igle i według opisu wyznaczamy strony świata. Pamiętać należy, że przy posługiwaniu się busolą lub kompasem należy zachować właściwe odległości od przedmiotów i konstrukcji metalowych, np.:
– od metalowych guzików powyżej 10 cm,
– od mostów, barier metalowych 25-50 m.,
– od szyn kolejowych min. 25 m.
Bieguny magnetyczne, rodzaje północy.
Igła magnetyczna wskazuje północ magnetyczną, a nie rzeczywisty kierunek północy geograficznej. Bieguny magnetyczne znajdują się w pewnej odległości od biegunów geograficznych. Z tego względu północ wskazywana przez igłę magnetyczną nie pokrywa się dokładnie z tą, którą wyznaczają południki geograficzne. Kąt zawarty między tymi dwoma kierunkami nazywa się deklinacją. Może przyjmować dwie wartości: dodatnią lub ujemną. W naszym kraju kąt ten jest niewielki, ale w niektórych miejscach na ziemi jest na tyle duży, że trzeba go uwzględniać w pomiarach.
Wyznaczanie azymutów
Przy pomocy busoli możemy wyznaczyć azymut magnetyczny, czyli kąt zawarty między północą, a interesującym nas kierunkiem, mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara z punktu, w którym się w danym momencie znajdujemy. Przydaje się to np.: w trakcie wędrówki przez las do wybranego punktu, widocznego tylko na początku drogi.
– azymut kierunku północnego wynosi 0 stopni
– azymut kierunku wschodniego wynosi 90 stopni
– azymut kierunku południowego wynosi 180 stopni
– azymut kierunku zachodniego wynosi 270 stopni
Aby wyznaczyć azymut, wykonujemy następujące czynności:
1. ujmujemy busolę idealnie poziomo, podnosimy na wysokość oczu i tak ustawiamy lusterko, aby jednocześnie z przyrządami celowniczymi widzieć tarczę i igłę.
2. Następnie poprzez muszkę i szczerbinkę celujemy w interesujący nas obiekt.
3. Teraz kręcimy tarczą busoli tak, aby północny koniec igły znalazł się naprzeciwko kreski oznaczającej północ.
4. Azymut odczytujemy na podziałce busoli naprzeciwko muszki
Inne sposoby wyznaczenia północy:
– zegarek należy ustawić zegarek tak aby mała wskazówka wskazywała słońce. Kąt powstały między tą wskazówką, a godziną 12 00, należy podzielić na dwie części. Linia podziału pokaże kierunek południowy.
– Gwiazda Polarna w nocy jest najlepszą przewodniczką, gdyż zawsze pokazuje północ, a to dlatego, że znajduje się ona na przedłużeniu osi ziemi.
– Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że korony samotnych drzew bardziej rozwijają się w kierunku słońca czyli południowym.
– Mrowiska znajdują się zwykle z południowej strony drzew
– Północna strona mrowiska jest zwykle bardziej spadzista niż południowa
– Mchy i porosty częściej porastają zacienione miejsca. Duże kamienie i skały są porośnięte mchem od strony północnej
– W zimie najdłuższe sople zwisają z południowej strony budynków, a śnieg najdłużej utrzymuje się na północnych stokach gór i północnych spadach dachów domów.